Быйыл 2024 сылга Саха сирин биллиилээх судаарыстыбаннай уонна уопсастыбаннай деятелэ Евдокия Николаевна Горохова төрөөбүтүттэн 100 сылын бэлиэтиибит.
Өрөспүүбүлүкэбит осторуйатыгар ЫБСЛКС уобаластааҕы комитетын секретаринэн, ССКП Аллайыахатааҕы райкомун бастакы секретаринэн, Саха АССР Верховнай Советын Президиумун Бэрэссэдээтилинэн киирбитэ. Союзнай суолталаах персональнай пенсионер этэ.
Евдокия Николаевна төрөөбүт сиригэр — Аллайыаха улууһун сайдыытыгар бастыҥ оруолу оонньообута. «Мин Аллайыахам» кинигэни 40-ча саастааҕар, олоҕун-үлэтин үгэнигэр сылдьан суруйбут. Аллайыаха нэһилиэгин, улууһун остуоруйатын, улуус үөскээһинин, дьон-сэргэ олохсуйуутун, бастакы колхозтары, бөһүөлэктээһин кэмнэрин олус сиһилии суруйбут.
«Сайдыы суола» эрэдээксийэ өрөбүллэргэ ааҕааччыларыгар кыра-кыралаан бу кинигэни кытары билсиһиннэрин салҕыыр.
Бүгүн алтыс «Социальнай-культурнай эйгэҕэ» диэн улахан баһы кытары билсэрбитин саҕалыыбыт. Манна Евдокия Николаевна эргиэн, коммунальнай уонна бытовой хааччыллыы, суол-иис боппуруоһун, сибээс, электроэнергиянан хааччыйыы туһунан кэпсиир.
СОЦИАЛЬНАЙ-КУЛЬТУРНАЙ ЭЙГЭҔЭ. 1 ЧААС
Нэһилиэнньэ коммунальнай олох-дьаһах, социальнай, культурнай олоҕун хааччыйыы үлэлэрин туһунан кылгастык ахтан aahap буоллахха манныктары бэлиэтиэххэ сөп.
Нэһилиэнньэни аһынан-таҥаһынан, атын да наадалаах табаардарынан хааччыйыы эргиэн тэрилтэтин үлэтиттэн улахан тутулуктаах. Халыма, Индигир сүнньүн оройуоннарын хааччыйар «Колымторг» диэн эргиэн тэрилтэтэ Зырянкаҕа кииннэнэн үлэлиирэ. Чокурдаахха «Колымторг» хонтуората баара. Нэһилиэктэргэ эргиэн туочукалара үлэлииллэрэ. Tahaҕac opoйуоҥҥа сүнньүнэн Индигир өрүһүнэн кэлэрэ. Ситэ кэлбэтэх өттө самолетунан таһыллара. Биһиги оройуоммут өрүс төрдүгэр олорор буолан, төһө да навигация хойутаабытын иһин, син ылыахтаах таһаҕаспыт биэрэккэ сүөкэнэрэ.
50-60 сылларга эргиэн тэрилтэтин базата бэрт дьадаҥы, сатаҕай туруктааҕа. Маҕаһыыннар, ыскылааттар эргэ тутууларга улэлииллэрэ. Типовой тутуу диэн суоҕун кэриэтэ этэ. 60-с сыллардаахха бэрт элбэх кэпсэтиинэн биир тимир ыскылаат тутуллубута.
Оройуоҥҥа капитальнай тутуу былааныгар киллэрэн, 1967 сылтан эргиэн тэрилтэтин сүрүн тутуулара — маҕаһыыннар, бэкээринэлэр, ыскылааттар типовой тутуулара саҕаламмыта. 70-с сылларга ичигэс ыскылааттар, оҕуруот aһын харайар ыскылаат, Чокурдаахха икки улахан маҕаһыын, килиэп астыыр электрическэй ohoxтoox бэкээринэ тутуллан тyһaҕa киирбиттэрэ. Нэһилиэктэргэ маҕаһыыннар, ыскылааттар, бэкээринэлэр саҥа тутууларга үлэлээбиттэрэ.
Табаар эргийиитин былаана сылтан сыл ахсын туолан иһэрэ. Аһыыр ас, таҥнар таҥас, дьон күннэтэ туттар табаардарын ассортимена кэҥээбитэ. Хотугу оройуоннар киин оройуоннарга тэҥнээтэххэ хааччыллыы өттүнэн быдан ордуктук олорбуттара. Холодильник, телевизор, таҥас сууйар массыыналар, электрическэй оһохтор, иhит-хомуос атын да саҥа табаардар киэҥник атыыламмыттара. Ол үрдүнэн нэһилиэнньэ көрдөбүлэ үүнэ, хамнас үрдүү турара. Онон эргиэн тэрилтэлэригэр саҥаттан саҥа соруктар тураллара, быһаарылла охсубат боппуруостар үөскүүллэрэ.
Сибиэһэй oҕypyoт aһын, хортуоппуйу тиэйэн аҕалыы улахан уустуктардааҕа. Хортуоппуй Россия киин уобаластарыттан Архангельскай куоракка хомуллан муоранан, онтон өрүһүнэн тиэллэн Чокурдаахха күһүн тымныы түһэ илигинэ эрэ биэрэги булара. Индигир өрүс үс оройуонугар табаар эргиирэ улаатарын уонна нэһилиэнньэ атыылаһар кыаҕа үрдүү туpapын учуоттаан, «Индигирторг» диэн туһунан управлениены тэрийэргэ этии киллэрбиппит. 1976 с. Москваттан РСФСР эргиэҥҥэ министрэ Шиманскай В.П. кэлэ сылдьан боппуруоһу миэстэтигэр быһааран барбыта. Онон табаар фондатын улаатыннарар, ассортименын кэҥэтэр, поставщиктары элбэтэр туһунан боппуруостар быһаарыллыбыттара.
«Индигирторг» тэриллибитинэн сибээстээн эргиэн базатын, үлэһиттэргэ олорор дьиэлэри туттарыыга хас да сыллаах капитальнай тутуу былаана оҥоһуллан үлэ тэтимнээхтик барбыта.
Чокурдаахха саҥа объектар, саҥа эргиэн базата тутуллубуттара. Эргиэн улэһиттэрэ үчүгэй хааччыллыылаах олорор дьиэлэргэ киирбиттэрэ. Оройуоҥҥа 40 үлэлиир миэстэлээх 20 маҕаһыыннар, электричествонан үлэлиир 7 килиэби астыыр бэкээринэлэр, холодильнай установкалар, остолобуойдар, кулинарнай сыахтар аһыллыбыттара. Нэһилиэк маҕаһыыннара, бэкээринэлэрэ уунан ититиллэр дьиэлэргэ үлэлиир буолбуттара. Аҥардас 1971-1976 сыллардаахха оройуоҥҥа 35 автомашина, 37 мотоцикл, 447 моторнай лодка атыыламмыта. Бy көрдөрүү сылтан сыл үүнэ турбута. Маҕаһыыннарга консерва араас ассортимена дэлэгэй этэ, фрукта, сибиэһэй оҕуруот aһa киин куораттартан самолетунан тиэллэн кэлэ турара. Таҥнар таҥас бары көрүҥэ, көбүөр, дорожка эҥин былдьаһыга суох маҕаһыыннарга атыыланара. Иһит-хомуос, хрусталь тардыллан тypaра. Арай дьиэ тээбиринэ, үчүгэй оҥоһуулаах мебель аҕыйахтык кэлэрэ, саҥа дьиэҕэ киирээччилэр көрдөбүллэрэ кэҥин турара өйдөнөрө. Маннык проблемалар үөскүүллэрэ олох тупсан иһэрин туоһута этэ. Ол эрээри биир да мунньах эргиэн туһунан кэпсэтиитэ суох барбат буолара. Ордук ыраах учааскаларга үлэлиир дьон, табаһыттар кыһалҕалара үгүс этэ.
Ол иһин кэрийэ сылдьан атыылыыр эргиэн тэриллэрэ. Табаһыттар заявкаларынан вертолетунан анал рейстэр оҥоһуллар буолан, дьон таҥнар таҥаһы, аһыыр аһы төһө наадыйалларынан атыылаһаллара.
Нэһилиэктэргэ таһаҕас катерынан, самоходканан уунан тиэрдиллэрэ. Кыһын устата автомашинанан, самолетунан таһаҕac быыстала суох тиэллэрэ. Онон эргиэни кэҥэтиигэ, дьону наадыйар табаардарынан хааччыйыыга оройуон салалтата, эргиэн үлэһиттэрэ элбэх үлэни ыыталлара.
Эргиэҥҥэ тэрийэр-дьаһайар дьоҕурдаах үгүс үлэһиттэр үлэлээбиттэрэ. Кинилэртэн Ноговицин Николай Матвеевич, Вилкул Виталий Карпович, Лифарь Иван Алексеевич, Носик Вера Григорьевна уһуннук үлэлээбиттэрэ, элбэх тутууну ыыппыттара.
Урукку өттүгэр оройуоҥҥа коммунальнай, бытовой хааччыллыыга аналлаах биир да тэрилтэ суоҕа. Ким төһө кыахтааҕынан маһынан, оттугунан хааччынара, оһоҕун оттунан ыал буолара, тэрилтэлэр үлэлииллэрэ. Ол бириэмэ туһунан суруйар буоллар остуоруйа кэпсээнэ буолуо этэ. Билигин ол саҕана дьон хайдахтаах эрэйи-муҥу көрсөн олорбуттарын сөҕө эрэ саныыгын.
1963 с. Саха АССР Верховнай Советын сессиятыгар нэһилиэнньэни культурнай-бытовой хааччыйыы туһунан боппуруос дьүүллэммитэ. Бу сессияҕа мин тыл этэн Аллайыаха оройуонугар коммунальнай хаһаайыстыба хонтуоратын тэрийэр туһунан боппуруоһу туруорбутум.
Бу этиини өйөөн Чокурдаахха коммунальнай хонтуора тэриллибитэ. Онон дьиэлэри ититии, өрөмүөнү ыытыы, оттугунан хааччыйыы боппуруостарынан дьарыктанар тэрилтэ үөскээбитэ.
Үөһээ ахтыллыбытын курдук, сыыйа котельнайдар тутуулара, олорор дьиэлэри уунан ититэргэ трубопроводтар тардыллыылара, онтон да атын нэһилиэнньэҕэ өҥө оҥоһуллуута кэҥээн испитэ. Мас, чох оттуктан саҕалаан солярканан оттуллар улахан кыамталаах котельнайдар үлэлээбиттэрэ. Коммунальнай өҥөнү саҕалаабыт, маҥнайгы котельнайдары туттарбыт, «буруо таһаарбыт» кадрдарынан Лебедев Дмитрий Алексеевич, Стрюков Александр Михайлович буолаллар.
Коммунальнай хааччыйыы салаатыгар өр сылларга Стручков Иван Николаевич үлэлээн котельнайдар тутууларыгар уонна убаҕас оттук базатын тэрийиигэ улухан өҥөлөөх. Солярканан оттуллар котельнайдарга маҥнайгы бириэмэҕэ 500 тонна көҥүллэммитэ. Сыыйа бу сыыппара улаатан 1200-1300 тоннаҕа тиийбитэ. Правительство көҥүлүн ситиһэргэ элбэх сырыы-сылба барбыта.
Убаҕас оттукка киирэр туһунан боппуруос 1979 с. оннуттан хамсаан быһаарыллыбыта. Биһиги 7.03.79 с. кулуупка дьахтар бырааһынньыгын атаара олордохпутуна РСФСР Госпланыттан Мальцев В.А. миигин Москваттан телефонунан ыҥыран, боппуруоскут быһаарыллар буолла, суһаллык Рыжков Н.И., ССРС Госпланын предс. солбуйааччытыгар сурукта бэлэмнээн ыыта охсуҥ диэн этэн турар. Бу суругу Козин И.А. бэлэмнээн суһал почтанан ыыппыппыт. Ол кэнниттэн сыл ахсын убаҕас оттук фондатын оройуон толору ылар буолбута. Бу боппуруоһу быһаарыыга Федоров Николай Алексеевич – райисполком председателэ эмиэ элбэхтик дьарыктаммыта.
Коммунальнай хаһаайыстыба министерствота тыа нэһилиэктэрин хаачыйбат мөккүэрдээх буолара. Онон тыа хаһаайыстыбатын салалтатыгар туруорсан, совхоз отделениетыгар убаҕас оттугунан үлэлиир котельнайдары тутуу боппуруоһа көтөҕүллүбүтэ. Бу боппуруос аҕыйах сыл иһинэн быһаарыллан, оройуон бөһүөлэктэрин бары котельнайдара убаҕас оттугунан үлэлиир кыахтаммыттара. Онон дьон олоҕор улахан чэпчэтии оҥоһуллубута, ол культурнай өттүнэн уонна күннээҕи олоххо-дьаһахха бары өттүнэн үчүгэй сабыдыаллаах буолбута чуолкай.
Оройуон киинигэр олох-дьаһах комбината тэриллибитэ. Таҥаһы тигии, таба тыһыттан унтыыны оҥоруу, түүлээх тириититтэн бэргэһэни, саҕаны уо. д. а. тигии тэриллибитэ, араас сувенирдар оҥоһуллар буолбуттара. 1970 с. икки мэндиэмэннээх олох-дьаһах комбинатын дьиэтэ тутуллубута. Директорынан Мыкычанова Дария Александровна уһуннук үлэлээбитэ. Маны сэргэ совхоз киинигэр уонна нэһилиэктэргэ түүлээх таҥаһы тигэр мастерскойдар үлэлээбиттэрэ. Онон ордук дьахталлар, эдэр ыччат иискэ, таҥас имитиитигэр, хотугу дьон таҥнар таҥастарын тигиигэ идэтийбиттэрэ. Докунаева Марфа Петровна, үлэҕэ элбэх опыттаах салайааччы, аҕыйах бириэмэ иһинэн түүлээх таҥастааһынын уонна тигиитин миэстэтигэр тэрийбитэ. Түүлээх хаачыстыбата биллэрдик тупсубута. Ону тэҥэ таба тириитэ, тыһа урукку курдук сытыйара, туһата суох быраҕыллара тахсыбат буолбута. Табаһыттарга, булчуттарга ичигэс таҥас, олорор дьиэ-тордох таба тириититтэн тигиллэн улахан абыралы аҕалара, совхозка аҕыйаҕа суох дохуот киирэрэ. Оройуон тас өттүтүттэн элбэх сакаас оҥоһуллара.
Оройуон кинигэр уонна нэһилиэктэргэ баанньыктар тутуулара саамай биир кыайтарбат боппуруоһунан буолара. Быстах тутуулар кылгас бириэмэ иһинэн сууллан, сытыйан иһэллэрэ.
Чокурдаахха таҥас сууйар-баанньык комбината бэрт эрэйинэн тутуллубута. Тыа сиригэр совхоз бэйэтин күүһүнэн бааньыктары үлэлэтэрэ.
Олох-дьаһах комбинатын иһинэн парикмахерскай аһыллан, нэһилиэктэри кэрийэ сылдьан үлэлииллэрэ. Онон син коммунальнай, олох-дьаһах сулууспата нэһилиэнньэ киэҥ араҥатыгар тиийэрин ситиһэ сатыырбыт.
Нэһилиэнньэ олоҕун-дьаһаҕын тупсарар дьаһаллары олоххо киллэрэргэ суол-иис боппуруоһа олус улахан суолталааҕа. Биллэрин курдук, олохтоох транспорынан таба, ыт көлө эрэ буолара. Ол эрээри олох сайдан истэҕин ахсын табанан, ытынан сырыы оройуон иһигэр табаһыттарга, түүлээхситтэргэ эрэ туттуллар буолан испитэ.
Мин оройуон урукку олоҕун туһунан суруйарбар маҥнайгы борохуоттар, катердар, самолеттар кэлиилэрин туһунан ахтан турабын.
Индигир үөһүгэр олорор оройуоннарга маҥнайгы таһаҕас түһүүтэ уу суолунан тэриллибитэ. 1936 сылтан саҕалаан Чокурдаахха баржа соһуулаах борохуоттарынан, катердарынан таһаҕас таһыллар буолбута. Оччолорго уу суолун аспыт маҥнайгы дьон истэригэр Павел Шахов, Александр Носонов бааллара. Дружина бөһүэлэгэр өрүс порда тэриллибитэ. Ити сыллартан сайдан, кэҥээн Индигир өрүһүгэр араас көрүҥнээх уу техниката элбээн, үлэтэ-сырыыта тупсан испитэ. Төһө да күчүмэҕэй навигация сылларыгар оройуоҥҥа таһаҕас быраҕыллыбатах сыла суох этэ. Кэнники сылларга Чокурдаахха өрүс причала тэриллэн уу транспора, краннар үлэлээннэр таһаҕаһы таһыы, ыскылааттарга сүөкээһин чэпчээбитэ. Техника суох эрдэҕинэ оройуон үлэһиттэрэ кэлбит таһаҕаһы санныларынан таһаллара.
Өрүс уонна үрэхтэр тоҥо иликтэринэ нэһилиэктэргэ таһаҕаһы түһэрии эмиэ биир суһаллык ыытыллар үлэ буолара. А.И. Носонов өссө 1947 сыллаахха Дьолоон, Бөрөлөөх үрэхтэринэн катерынан таһаҕас түһэрбитэ. Мин оччолорго райкомолга үлэлиир эрдэхпинэ барса сылдьыбытым. Бэрт уһуннук айаннаан, катербыт элбэхтик моһуоҕуран тиийэн турабыт.
Оччотооҕу суолу ахтар буоллахха, Дьолооҥҥо балыксыттар, табаһыттар катер тахсар сураҕын истэн күүтэ олорор буолаллара. Биллиилээх булчут Чикачев Иван Николаевич – Точуула олус үөрэн-көтөн көрсүбүтүн өйдүүбүн. Балаҕанын иһигэр саайыллыбыт хаптаһын долбууругар араас бородууктаны атыылаһан кэчигирэччи ууран кэбиспитэ. Остуолга аһы-үөлү буһаран күндүлээбитэ.
«Дьэ оҕолоор, көрүҥ стаханов-булчут хайдах олорорун», — диэн кэпсээн-ипсээн бөҕө этэ. Биир да ол суох, бу суох диэн тылы истибэтэхпит.
Айыкаан сиэнин диэки Рожин Василий Николаевич («Илиитэ суох») кэргэнинээн Өкүлүүнэлиин, оҕолорунуун үлэлиир таба ыстаадата тохтоон турара. Тордоххо киирэн дьукула, үлүктэ сиэн, дуоһуйа кэпсэтэн ааспыппыт. Итинник көрсүһүүлэр тоҕой ахсын буолаллара.
Хотугу оройуоннар олохтоохторугар биир туспа быһаарар суолталаах суолунан авиация буолар. Бу дьыалаҕа биһиги оройуоммут барыыстаах балаһыанньалааҕа. Чокурдаахха ордук сэрии сылларыттан саҕалаан араас улахан самолеттар түһэр аэропортара тутуллубута оройуон олоҕо сайдарыгар улахан оруолламмыта. Манна «Полярнай авиация» диэн предприятие өҥөтө улахан. Оройуон иһинээҕи таһаҕас таһыытын, дьону, почтаны тиэйиини Ан-2 самолеттар, Ми-4 вертолеттар оҥороллоро. Оччолорго үгүс сирдэргэ оҥоһуута суох площадкаларга, күн-дьыл күчүмэҕэй усулуобуйатыттан иҥнибэккэ көтөр үрдүк кылаастаах летчиктар, вертолекчиктар бааллара.
Оройуон салалтата авиация сайдыытын боппуруостарынан инники кэскилин көрөн дьарыктанара.
70-с сыллардаахха Чокурдаахха авиаэскадрилья тэриллибитэ. Ил-18 самолетунан сылдьар Чокурдаах – Москва трассата аһыллыбыта. Халыма, Индигир оройуонун пассажирдара Чокурдаахха сүөкэнэн баран Москваҕа көтөллөрө.
Ити сылларга авиапорт материальнай-техническэй базата кэҥээбитэ. Саҥа тутуулар ыытыллыбыттара.
Аэровокзал тутуута хайаан да наадалааҕа. Бу боппуруос хас да сыл устата тардыллан баран, 1978 сылтан саҕалаан икки этажтаах таас аэровокзал үлэҕэ киирбитэ. Авиапорт харчытыгар гостиница, спортзал, остолобуой тутуллубуттара. Биир үчүгэй өрүтүнэн ол сылларга авиация кадрдара кэлбэккэ-барбакка уһуннук үлэлээбиттэрэ буолар. Үрдүк кылаастаах летчиктар, техниктэр, инженердэр авиация сайдыытыгар бары кыахтарын ууран үлэлииллэрэ. Билиҥҥэ диэри Басов Л.К., Соколовскай Л.Е., Резников Т.А., Рутман Г.Л., Баранов Ю.И. уо. д. а. ааттарын олохтоох дьон улахан махталынан саныыллар.
Полярнай авиация биир улахан өҥөтүнэн биһиги хотугу оройуоммутугар электростанцияны, убаҕас оттугунан оттуллар котельнайы туттаран, уунан ититиллэр дьиэлэри туһаҕа киллэрэн нэһилиэнньэҕэ коммунальнай өҥөнү оҥорууну төрүттээбитэ, көҕүлээбитэ буолар.
Сибээс, радио, почта хотугу сир усулуобуйатыгар уһулуччу суолталаах. Бу салаа билигин биһиги оройуоммутугар балайда сайдыылаах диэххэ сэп.
Билигин үлэлии турар связь средстволара биирдэ баар буола охсубуттара. Маҥнайгы тарбаҕынан тоҥсуйан үлэлиир радиоаппараттан саҕалаан билиҥҥи электроникаҕа тиийэ сайынна. Маҥнайгы радио саҥата оччолорго кими баҕарар сөхтөрөр буолара. Связь үлэтин сайыннарар туһугар 1934 сылтан оройуоммутугар маҥнайгы радист нуучча киһитэ Ивановтан саҕалаан, бу дьыалаҕа кыһанан-мүһэнэн үлэлиир элбэх дьон бааллара. Кинилэртэн Бовнегра А.Т., Слепцов М.Н., Прокопьев Н.С. ордук улахан үтүөлээхтэр. Нэһилиэктэргэ оччотооҕу кыһалҕалаах сылларга Стручкова В.Д., Поляков Ю.Н., Ефимова П.А., Дормидонтов Д.С., Рожин Н.Е. уо. д. а. связь үлэтин, почта таһыытын хааччыйар туһугар сыраларын биэрэн үлэлээбиттэрэ. Телеграмма, сурук, хаһыат, сурунаал болдьоҕор дьоҥҥо тиэрдиллэрэ. Табаһыттарга, булчуттарга почта таһыллыыта улахан үбү-харчыны, дьаһалы эрэйэрэ. Оройуон салалтата бу үлэни кытаанахтык хонтуруоллуура.
Прокопьев Н.С. үлэлиир сылларыгар связь тэрилтэтин саҥа объектара, техника, связь, радио, телефон средстволара сыл ахсын элбэх туруорсуунан үлэҕэ киириилэрэ ситиһииллибитэ. Оройуон киинигэр улахан кыамталаах телефоннай станция, нэһилиэктэргэ, бастатан туран, саҥа бөһүөлэккэ Оленегорскайга АТС туруоруллубута. Дьон дьиэттэн тахсыбакка олорон наадаларын оройуон тас өттүгэр тиийэ кэпсэтэр, быһаарсар кыахтаммыттарын сөҕө саныыллара.
Биир улахан событиенан оройуоҥҥа телевизор киириитэ буолбута. Манна эмиэ Прокопьев Н.С. авиапорт специалистарын Соколовскайы, Муратовы кытта дьаныардаахтык үлэлээбиттэрин түмүгэр бу саҥа дьыала олоххо киирбитэ. 1977 с. күһүн Чокурдаахха телевизор күөх уота умайбыта бырааһынньык кэриэтэ өрө көтөҕүллүүнү оҥорбута. Маҕаһыыннарга икки сыл инниттэн телевизордар аҕалыллан атыылана турбуттара. Онон эргиэн тэрилтэлэрэ сүүһүнэн телевизоры араас куораттартан аҕалар түбүккэ түспүттэрэ. Телевизора суох бэрт аҕыйах ыал баара эбитэ буолуо.
Нэһилиэнньэни электроэнергиянан хааччыйыыга элбэх үлэ ыытыллыбыта. 60-с сыллардаахха диэри оройуон киинигэр авиапорт электростанциятын уотунан оскуолалар, оҕо тэрилтэлэрэ, балыыһалар туһанар этилэр. Тыа сирдэригэр кыраһыын лаампанан, чүмэчинэн сырдатынан олорбуттара.
Бастатан туран авиатордар ДЭС кыамтатын улаатыннарар саҥа дизеллэри Москваттан аҕалан туруорбуттара. Маныаха Полярнай авиалиния (генерал М.И. Шевелев) улаханнык көмөлөспүтэ. Иккиһинэн, Саха сирин правительствотыгар туруорсан Чокурдаахха саҥа дизельнай электростанция туруоруллубута. Маҥнайгы туруоруллубут дизеллэр кыра кыамталаах этилэр. Онон сыл ахсын кэриэтэ улахан күүстээх дизеллэр эбиллэн испиттэрэ. Авиапорт электростанциятын салгыы кэҥэтэн, хас да 600 квт күүстээх дизеллэр турар корпустара тутуллан, оройуоҥҥа энергиянан хааччыллыы боппуруоһа быһаарыллыбыта.
1974 с. обком секретара Чиряев Г.И. Черскэйгэ сылдьан баран биһиэхэ тохтоон ааспыта. Электростанцияҕа сылдьан рабочай халааттаах дьон ыраас, сырдык дьиэҕэ үлэлии сылдьарын көрөн астыммыта. Ол сыл партия райкомун дьиэтин үлэҕэ киллэрээри сылдьар этибит, ону эмиэ көрөн барбыта. (Кэнники истибитим Гавриил Иосифович биир мунньахха: «Чокурдаахха райком таас дьиэтин тутуута бүтэн эрэр, дьахтар секретарь киин оройуоннарга үлэлиир секретардарга холобур көрдөрдө», — диэбит сурахтааҕа).
Нэһилиэктэргэ электростанциялар үлэлэрэ тыын боппуруос буолара. Алдьаныы-кээһэни тахсара, өрөмүөн кыайтарбакка уота суох олоруу элбэхтик тахсара. Баһаар буолан сабыллыы эмиэ баара. Итинник түбэлтэлэргэ оройуон киинин тэрилтэлэрэ суһал дьаһал быһыытынан көмөлөһөллэрө. Хайдаҕын да иһин, билигин үлэлии турар электростанциялар, котельнайдар туруктаах буолалларын туһугар элбэх салайааччылар, специалистар күүстэрэ-уохтара, көлөһүннэрэ, эрэйдэрэ барбыта, туһаны аҕалбыта махталлаах. Нэһилиэк салайааччылара Шахов С.В., Докунаев Т.А., Чикачев М.И., Федоров Д.С. кочегардыы, өрөмүөннүү сылдьалларын элбэхтик көрөр этибит. Электростанция үлэһиттэрэ суукканан сылдьаллара.
Түмүктээн эттэххэ, ити сылларга «Экономическая газета» хаһыакка «Энергия Севера» диэн М. Никифоров ыстатыйатыгар Чокурдаахха 2,4 тыһыынча киловатт күүстээх саҥа электростанция үлэлээн тиҥийэ турар, станция үлэһиттэрэ В.И. Попов, В.М. Стародубцев кыһамньыларынан электроэнергия нэһилиэнньэ олоҕор-дьаһаҕар кэрэхсэбиллээхтик киирбит диэн суруллубута.
Котельнайдар, улахан носуостар, агрегаттар, эргиэн, эмп, оҕо уо. д. а. тэрилтэлэрин тутуу механизацията, сибээс, радиоборудованиялара, холодильниктар, олох-дьаһах техниката барыта электроэнергия күүһүнэн үлэлиир үйэтэ дьэ кырдьык кэлбитэ.
Салҕыы аах:
Евдокия Горохова 100 сыла: «Мин Аллайыахам». 8 чаас
Евдокия Горохова 100 сыла: «Мин Аллайыахам». 10 чаас